Ο ρόλος του εκπαιδευτικού σήμερα

Μερικά αποσπάσματα σχετικά με το ρόλο του εκπαιδευτικού στη σύγχρονη ζωή ακολουθούν, προκειμένου να αναδείξουν τη δυσκολία του επαγγέλματος, την ετοιμότητα που απαιτείται και την προσπάθεια που χρειάζεται να κάνει ο εκπαιδευτικός για να επιτύχει τα βέλτιστα και να ανταποκριθεί στο ρόλο του όπως αυτός έχει διαμορφωθεί σήμερα.
O ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολυδιάστατος. O εκπαιδευτικός καλείται να επιτελέσει ταυτόχρονα πολλούς επιμέρους ρόλους –όπως όλοι μας λίγο πολύ- 
Ωστόσο τυχαίνει αυτοί οι ρόλοι να έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συγκρούσεις ή υπάρχει σύγχυση ρόλων, ιδιαίτερα στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση. Ο εκπαιδευτικός συναντά πολλές δυσκολίες αν φανταστούμε πόσες απαιτήσεις πρέπει να καλύψει (εγκύκλιοι, αναλυτικό πρόγραμμα, γονείς, παιδιά).
Ένας εκπαιδευτικός οφείλει να έχει συναίσθηση του ρόλου και του έργου του, να αγαπά το επάγγελμά του, να είναι επιστημονικά καταρτισμένος (να κατέχει, δηλαδή, γνώσεις από διάφορα επιστημονικά πεδία όπως ψυχολογία του παιδιού, εξελικτική ψυχολογία, κ.ά). Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσωπικότητας του εκπαιδευτικού πρέπει να είναι:

1. η ικανότητα λήψης πρωτοβουλιών
2. η ευγένεια
3. η υπομονή και η επιμονή
4. η καταδεκτικότητα
5. η ειλικρίνεια
6. η αντικειμενικότητα
7. η κοινωνικότητα
8. η δικαιοσύνη
9. η αισιοδοξία
10. ο ενθουσιασμός
11. το κέφι, το χιούμορ και κυρίως
12. ο σεβασμός στα δικαιώματα του παιδιού και γενικότερα η αγάπη προς το παιδί.

Οφείλει, λοιπόν, ο εκπαιδευτικός να αποτελεί ολοκληρωμένη προσωπικότητα, καθώς δεν προσφέρει απλώς γνώσεις και μάθηση, αλλά διαμορφώνει την προσωπικότητα και το χαρακτήρα των μαθητών. Με τα χαρακτηριστικά αυτά επιχειρήθηκε η σκιαγράφηση της εικόνας του ≪ιδανικού≫ εκπαιδευτικού, στην οποία θα πρέπει να αποσκοπεί κάθε εκπαιδευτικός, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων, των δυνάμεών του και της προσωπικότητάς του.

Ωστόσο η σύγχρονη κοινωνία απαιτεί επιπλέον να έχει συνεχή ενημέρωση στις νέες εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα τόσο σε ψυχολογικό, παιδαγωγικό και κοινωνικο-πολιτισμικό επίπεδο, όσο και σε τεχνολογικό και, κυρίως, να διαθέτει ευστροφία, ευελιξία και ικανότητα προσαρμογής σε νέους ρόλους. Μέσα σε όλα όσα αναφέρθηκαν ο εκπαιδευτικός καλείται να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα μέσα στο οποίο θα παρέχεται ουσιαστική και δημιουργική μάθηση. Πώς γίνεται αυτό;
Όσες γνώσεις και αν διαθέτει ο εκπαιδευτικός, η προετοιμασία πριν μπει στην τάξη αποτελεί σημαντικό κομμάτι της διδακτικής πράξης. Οφείλει, λοιπόν, να προετοιμάζεται πολύπλευρα προκειμένου να παρουσιάσει τη νέα γνώση, να ενισχύσει την εκμάθησή της και να καλλιεργήσει τις ικανότητες και τις δεξιότητες των μαθητών του. Η προετοιμασία αυτή καθίσταται αναγκαία και πραγματοποιείται με τη συνεχή επιστημονική ενημέρωση και την κατάκτηση του διδακτικού αντικειμένου (νέα γνώση) που θα τον απασχολήσει στο πλαίσιο της διδακτικής πράξης. Παράλληλα, οφείλει να λάβει υπόψη του τόσο το μαθησιακό επίπεδο όσο και τους ρυθμούς και το προσωπικό στυλ μάθησης του κάθε μαθητή της τάξης του. Μετά την επιστημονική προσέγγιση και των δύο πλευρών (νέα γνώση - μαθητές), θα προσπαθήσει να βρει τρόπο, ώστε το μορφωτικό αντικείμενο να αποτελέσει αντικείμενο απορίας και ενδιαφέροντος για τους μαθητές και να τους συναρπάσει για να ασχοληθούν μαζί του.
Επίσης, ο εκπαιδευτικός κατά την προετοιμασία (προγραμματισμό) της διδασκαλίας πρέπει να λάβει υπόψη του τη διάρκεια της διδακτικής ώρας, τα εποπτικά μέσα που μπορεί να έχει στη διάθεσή του, τις αρχές που διέπουν τη διδασκαλία (που πρέπει με ευλάβεια να εφαρμόσει), καθώς και τη σχέση του αντικειμένου με τις καθημερινές εμπειρίες και το υπόβαθρο των μαθητών (νέφος- Αθήνα, κτηνοτροφία - ύπαιθρος κ.λπ.). Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να μπορεί να εφαρμόζει τις ψυχοεκπαιδευτικές αρχές της διδασκαλίας με αυτοπεποίθηση και σιγουριά, διότι έτσι ≪οι μαθητές αντιλαμβάνονται και διαισθάνονται τη σιγουριά του εκπαιδευτικού και ενισχύεται η αυτοπεποίθησή τους ότι με τη βοήθειά του και καθοδήγησή του θα υπερνικήσουν τις δυσχέρειες και θα φτάσουν στο στόχο της διδασκαλίας, που έχουν πια κάνει δικό τους στόχο μάθησης≫ (Γιαννούλης, 1980:220)
Ας μην ξεχνάμε ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο δεν περιορίζεται στην απλή μετάδοση της γνώσης αλλά, με αφετηρία τα συγκεκριμένα προβλήματα των μαθητών, γίνεται ρόλος συμβουλευτικός, συνεργατικός, παρωθητικός στην κοινωνικογνωστική περιπέτεια των μαθητών (Παπάς, 1994:262-267・Κοσσυβάκη, 1997:263-264). Επιπρόσθετα, ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει και να αποδέχεται την ανομοιογένεια της τάξης. Οφείλει να γνωρίζει καλά ότι κάθε μαθητής θέλει ιδιαίτερη μεταχείριση, γιατί έχει τη δική του προσωπικότητα. Μια προσωπικότητα (ειδικά των μαθητών των μικρότερων τάξεων) που τελεί υπό διαμόρφωση και η οποία ταλανίζεται καθώς περνά από το οικογενειακό στο σχολικό περιβάλλον. Ο μαθητής των μικρών τάξεων, για να μεταβεί ομαλά από το οικογενειακό στο σχολικό περιβάλλον, έχει ανάγκη της βοήθειας του εκπαιδευτικού, προκειμένου να μη βρεθεί μπροστά σε συγκρούσεις στην προσπάθεια προσαρμογής του. Η ομαλή προσαρμογή του μαθητή στην τάξη θα τον απελευθερώσει από φόβους, συναισθήματα ανασφάλειας, αγωνίες και άλλα συμπτώματα. Η προσαρμογή προς τους συμμαθητές θα τον βοηθήσει στη συνεργασία (να δώσει και να πάρει). Τέλος, η προσαρμογή προς τις περιστάσεις θα έχει ως αποτέλεσμα να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες και τις ευχάριστες όψεις της ζωής με σύνεση, χωρίς ακρότητες και υπερβάσεις (Πετρουλάκης, 1981:407).
Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της μαθησιακής διαδικσίας η σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή.

Για το λόγο αυτό, παραθέτω εγώ, ο εκπαιδευτικός που δίνει την ψυχή του, μένει αναλλοίωτος στη μνήμη των παιδιών, που ως ενήλικες θυμούνται τον τάδε δάσκαλο....  Δυστυχώς όμως οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στο μυαλό μας έναν το πολύ δύο δασκάλους να θυμόμαστε και να χαμογελάμε........! Μην ξεχνάμε όμως όσοι είμαστε στην απέναντι όχθη (γονείς, παιδιά, κηδεμόνες και λοιπά), να αναγνωρίζουμε το έργο των εκπαιδευτικών κι όχι να τους υποτιμούμε όπως πολύ συχνά συμβαίνει.

Φάνια Βιλλιώτη

Άρθρο του Νικολάου Θ. Ντούσκα (Διευθυντής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Πρέβεζας)

Ντούσκας, Θ. Ν. (2007). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο. Επιστημονικό Βήμα. Τόμος 6, Μάρτιος 2007.