Διάσπαση προσοχής, έλλειψη κινήτρων ή ζωηράδα;

Τα τελευταία χρόνια με τον καταιγισμό διαγνώσεων στα παιδιά έχουν παρερμηνευθεί κάποιοι όροι. Για παράδειγμα λέμε συχνά "το παιδί έχει διάσπαση προσοχής ή είναι υπερκινητικό". Η σημασία των λέξεων είναι διαφορετική όταν μιλάμε στην καθημερινότητά μας ή όταν κάνουμε λόγο για διάγνωση. Αυτή η διαφορά πολλές φορές παραπλανεί γονείς και εκπαιδευτικούς βάζοντας "ταμπέλες" κάποιες φορές σε παιδιά που είναι ζωηρά ή δεν έχουν κίνητρα για μάθηση.

ΔΕΠ-Υ
Πιο συγκεκριμένα η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα) είναι μια χρόνια αναπτυξιακή διαταραχή. Εμφανίζεται περίπου πριν την ηλικία των 7 ετών και εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα τα οποία υπάρχουν σε διάφορα πλαίσια (όχι μόνο στο σχολείο ή μόνο στο σπίτι) μεταξύ των οποίων είναι:

• το παιδί μοιάζει αφηρημένο, χωρίς κίνητρα να παρακολουθήσει το μάθημα, ενοχλεί τους συμμαθητές του και δεν ολοκληρώνει τις εργασίες του.
• διασπάται η προσοχή του πιο εύκολα σε σχέση με τους συνομήλικούς του, είτε στο σχολείο είτε σε ένα παιχνίδι.
• δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μια εργασία ή δραστηριότητα ή να ακολουθήσει οδηγίες
• φαίνεται ανοργάνωτο και ξεχνά εύκολα
• έχει νευρικότητα και έντονη κινητικότητα περισσότερη από τους συνομήλικούς του
• μιλά πολύ, διακόπτει τους άλλους, δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του κάνει θόρυβο

Επιπλέον το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να δυσκολεύεται στην εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης. Η αδυναμία συγκέντρωσης που έχει προκαλεί την ελλιπή παρακολούθηση του μαθήματος και την περιορισμένη αφομοίωσή του και συνεπώς το παιδί εμφανίζει μαθησιακά κενά. Καθώς το παιδί δε μπορεί να ακολουθήσει κανόνες και οδηγίες απορρίπτεται και από τους συνομήλικους.

Τα αίτια της ΔΕΠ-Υ είναι άγνωστα, αν και πολλοί επιστήμονες αναφέρουν ότι η βάση της διαταραχής είναι νευρολογική.

Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι για να πούμε για κάποιο παιδί ότι έχει ΔΕΠ-Υ πρέπει να γίνει αξιολόγηση από ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο χωρίς να δίνουμε ανεύθυνα ταμπέλες.

Έλλειψη κινήτρων μάθησης
Ωστόσο ένα παιδί μπορεί να εμφανίζει στο σχολείο κάποιο από τα συμπτώματα που προανέφερα. Αυτό δε σημαίνει ότι έχει κάποια διαταραχή. Μπορεί για παράδειγμα ένα παιδί να μην έχει κίνητρα μάθησης.
Ας δούμε όμως τι είναι τα κίνητρα.
Κίνητρα ονομάζουμε τα "γιατί" της συμπεριφοράς μας, τις αιτίες που προκαλούν τη συμπεριφορά ή τη δράση. Υπάρχουν δύο ειδών κίνητρα, τα εσωτερικά (σκοπός, επιθυμία, ένστικτο, συναίσθημα, αυτοεκτίμηση) και τα εξωτερικά (ανταμοιβή, βαθμοί, φόβος). Τα κίνητρα συνδέονται με την εκπαίδευση. Πολλά παιδιά δεν πιστεύουν ότι θα τα καταφέρουν, δεν κατανοούν γιατί πρέπει να πάνε σχολείο ή γιατί πρέπει να μάθουν καινούρια πράγματα, δεν επιμένουν ώστε να ολοκληρώσουν μια εργασία, δεν πιστεύουν ότι μπορούν να βελτιωθούν και δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον ώστε να παρακολουθήσουν το μάθημα. Όλα αυτά αποτελούν την έλλειψη κινήτρων για μάθηση.

Ζωηρά παιδιά
Υπερκινητικό ή ζωηρό παιδί; Τα ζωηρά παιδιά δε σημαίνει ότι έχουν κάποια αναπτυξιακή διαταραχή. Πώς όμως διαχωρίζεται η ζωηράδα από την υπερκινητικότητα;
Τα ζωηρά παιδιά μπορούν να ελέγξουν την έντονη κινητικότητά τους όταν τους ζητηθεί ή όταν βρίσκονται σε χώρο που απαιτείται κάτι τέτοιο. Επίσης δεν αντιμετωπίζουν δυσκολία στην γραφή και την ανάγνωση και γενικότερα στο λόγο, κάτι που δυσκολεύει τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Επιπρόσθετα τα ζωηρά παιδιά μπορούν να συγκεντρωθούν ακόμα και χωρίς να έχουν κάποιο κίνητρο, ενώ τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται υψηλό κίνητρο προκειμένου να συγκεντρωθούν. Μια ακόμη παράμετρος είναι η επιδεξιότητα που μπορεί να έχουν τα ζωηρά παιδιά, σε σχέση με τα άλλα τα οποία θα χαρακτηρίζονταν ως αδέξια ή άτσαλα.



Βιβλιογραφία
Αντωνίου, Α. (2009). Ψυχολογία ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Εκδόσεις Πασχαλίδης.
Κάκουρος, Ε. (2001). Το υπερκινητικό παιδί. Οι δυσκολίες του στη μάθηση και στη συμπεριφορά. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Κωσταρίδου - Ευκλείδη, Α. (1999). Ψυχολογία κινήτρων. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

 

 

Φάνια Βιλλιώτη 
Ψυχολόγος - Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων
Συμβουλευτική γονέων - Μαθησιακές Δυσκολίες
e-mail: taksidi_psyxis@hotmail.com